Herdenkingsdienst Dodenherdenking 2011

Voor de dodenherdenking van woensdag 4 mei 2011 zal toch een herdenkingsbijeenkomst georganiseerd worden. Dordtse kerken hebben onder regie van het RID de handen ineen geslagen voor een korte, plechtige samenkomst die voor iedereen toegankelijk is. Dat gebeurt tussen 18.45 uur tot 19.15 uur in het gebouw van de Christelijk Gereformeerde Kerk/ Centrum (hoek Singel/ Dubbeldamseweg).

Tijdens de herdenkingsbijeenkomst op 4 mei neemt Psalm 43 een centrale plaats in. De Dordtse verzetsman Leendert Keesmaat (die op 20 april 2011 honderd jaar geleden werd geboren) had de psalm op zijn lippen op weg naar zijn executie op 13 maart 1941 op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag. Hij is één van de achttien doden uit het beroemde gedicht van Jan Campert. Het programma voor de herdenkingsbijeenkomst ziet er (onder voorbehoud) als volgt uit:

Programma herdenkingsbijeenkomst ‘Van het donker naar het licht’
naar aanleiding van de Dordtse verzetspsalm, Psalm 43:4

Achtergrond
Op 13 april deelde de Gemeente Dordrecht in de eigen openbare publicatie – 4 mei programma – mee, dat de traditionele herdenkingsbijeenkomst was gestopt. “Formeel werd vorige week bekend gemaakt, dat de jaarlijkse interreligieuze herdenking was geschrapt, dus dat er voor de eerste keer sinds 1946 geen herdenkingsmoment was voor de dodenherdenking. De Raad voor levensbeschouwing, die de herdenking vorig jaar met de Buitenwacht droeg, had zich opgeheven. Het bestuur van de Buitenwacht stelde daarna nog eens vast dat voor de vieringen van de laatste jaren geen draagvlak meer was. De Raad van Kerken zag geen mogelijkheden voor 2011, maar wil voor 4 mei 2012 wel het initiatief nemen voor een breed overleg over weer een vaste herdenkingsbijeenkomst.” aldus Hans Berrevoets.

De stichting RID – ook de aanjager van het Calvijnjaar in Dordrecht – vroeg aan het Platform Stedelijke Herdenking om mee te denken in het vinden van een oplossing op korte termijn. Het RID is lid van het Platform Stedelijke Herdenking. Namens het RID coördineert historicus/ advocaat Pieter Verhoeve het inhoudelijke programma. Alleen een gebouw op loopafstand van de herdenking op het Sumatraplein zou in aanmerking kunnen komen. De kerkenraad van de Chr. Gereformeerde Kerk was, op advies van de eigen predikant ds. J.M.J. Kievit, bereid om op zeer korte termijn de stichting het vertrouwen te geven en de kerk beschikbaar te stellen. Hierop volgde spoedoverleg tussen een aantal partijen, waarbij het Platform Stedelijke Herdenking een sleutelrol vervulde. Uiteindelijk bleek het mogelijk te zijn om toch tot een herdenkingsbijeenkomst te komen.

Woordvoerder namens de stichting RID, Pieter Verhoeve, is zeer dankbaar voor de mogelijkheden op korte en langere termijn. Hij heeft zich namens het RID ingezet om dit jaar toch een herdenkingsbijeenkomst mogelijk te maken. “Na de bijeenkomst in het kerkgebouw heeft een ieder de gelegenheid zich aan te sluiten bij de stille tocht, die om half acht vanaf het Oranjepark vertrekt richting herdenkingsmonument bij het Sumatraplein. Ik vind het van groot belang, dat de in 1946 begonnen traditie voor onze Dordtse dodenherdenking behouden is gebleven. De plechtigheid heeft een christelijk karakter, maar uitdrukkelijk is de hele bevolking welkom.” Door goede samenwerking blijft de in 1946 begonnen traditie, dat er altijd een voor iedereen toegankelijke dienst is voor de algemene dodenherdenking in Dordrecht, toch behouden.

• Lees verder

Dagboekverhalen van een joodse onderduiker

Ruim twee jaar zat de joodse Dordtenaar Jules Benedictus (83) tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken op een zolder boven een smederij in Dordrecht. Als 14- jarige beschreef hij in zeven dagboeken zijn persoonlijke ervaringen als onderduiker en deed minutieus verslag van nieuwsfeiten. In 2009 schonk hij de dagboeken aan Erfgoedcentrum DiEP. Voor DiEP aanleiding de dagboekverhalen centraal te stellen in het lesproject Herinneringen aan Achter boven.

Op 5 april 2012 heeft Jules Benedictus het eerste exemplaar in ontvangst genomen uit handen van een leerling van school Muhring, bij het Joods Monument in het stadhuis van Dordrecht. “Herinneringen aan Achter boven” is bedoeld voor basisschoolleerlingen uit groep 7 & 8 en biedt een inkijkje in de onderduikgeschiedenis van Jules Benedictus tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met het lesproject maken scholieren van archiefstukken, foto’s en dagboekfragmenten een herinneringenboek dat doorgegeven kan worden aan de volgende generatie.

Ineke Middag, directeur van Erfgoedcentrum DiEP: ,,Jules Benedictus’ dagboek vertelt een uniek en onbekend verhaal van een joods gezin dat de onderduik overleefde. Het stemt boos en blij tegelijk om wat de ene groep Dordtenaren Dordtse joden aandeed en hoe andere Dordtenaren hen hielpen dat te overleven. Het is belangrijk dat scholieren leren dat wat toen gebeurde nu ook kan gebeuren, ook op de kleinere schaal van pesten uitlachen en sociaal isoleren. Vrijheid, respect en tolerantie zijn niet vanzelfsprekend, dat moet je blijvend oefenen en dit lesproject helpt daarbij’’.

Familie Benedictus

Het vierkoppige Joodse gezin Benedictus zat ondergedoken in het huis van de familie Burger aan de Wijnstraat tegenover de Nieuwbrug in Dordrecht. Ook twee andere joodse kennissen werden hier ondergebracht. De gezinsleden overleefden de oorlog redelijk veilig dankzij de goede verzorging door de familie Burger en hun contacten. Ze speelden ’s avonds bridge, luisterden naar de Engelse radio en sliepen ’s nachts op een eigen zolderverdieping. Er waren allerlei maatregelen genomen om verraad te voorkomen en ook was er voor noodgevallen een vluchtroute.

Jules Benedictus volgde het advies van minister-president Pieter Sjoerds Gerbrandy die via Radio Oranje Nederlanders opriep hun oorlogservaringen op te schrijven. Hij begon op 1 januari 1944 en hield het precies vol tot de bevrijding op 10 mei 1945. Iedere dag was er wel een vermeldenswaardige gebeurtenis. Hij schreef nauwkeurig over de oorlogssituatie en het verloop van de fronten, o.a. met behulp van uitgeknipte kaartjes en zelfgetekende overzichten.

De dagboeken zijn voor de geschiedschrijving uitstekende bronnen. Ze geven een helder beeld van het ‘gewone’ leven van de onderduikers, hoe goed hun nieuwsvoorziening was en wat de beperkingen van het ondergedoken zitten betekenden. Jules schreef in een zeer leesbaar handschrift en voorzag zijn teksten van kaartjes, tekeningen en krantenknipsels. Er zit zelfs nog een brandlucht aan, omdat ze later een keer gered zijn uit een brandend huis.

• Lees verder

Dordtse politiek en het erfgoed van de Reformatie

Iedereen weet het: woensdag 3 maart gemeenteraadsverkiezingen. Iedere burger en iedere organisatie beoordeelt met het oog daarop de verkiezingsprogramma’s. Dat heeft het RID ook gedaan. We vroegen ons af wat de Dordtse partijen zoal zeggen en schrijven over het Dordtse en nationale erfgoed van de Reformatie. Een alfabetisch overzicht:

Het CDA meldt in haar verkiezingsprogramma bij hoofdstuk 4 ‘Ondernemende stad’ het volgende: “Het cultuuraanbod in Dordrecht moet passen bij het eigene van de stad en haar inwoners. […] Onderscheidend en uniek is de positie die Dordrecht heeft in historie en religie. Vele Dordtse monumenten en gebeurtenissen hebben hierin een verhaal te vertellen. Dit vormt het fundament waarop we een krachtig cultureel profiel vorm geven via exposities, muziek en theater, zoals onlangs rondom Calvijn.”

De Dordtse fractie van de ChristenUnie/SGP stelt: “De verdere ontwikkeling van het Hofkwartier draagt bij aan het levend houden van de Dordtse geschiedenis. Speciale aandacht wordt gegeven aan de Eerste Vrije Statenvergadering van 1572, de betekenis daarvan voor de nationale geschiedenis en aan de rol die de Dordtse Synode van 1618-1619 heeft vervuld – en nog heeft – in de vaderlandse en kerkgeschiedenis. […] Initiatieven om hieraan meer permanente aandacht te geven, verdienen steun van het gemeentebestuur. De bestaande contacten met het Nationaal Historisch Museum en het Catharijneconvent worden voortgezet.”

En op de website wordt teruggeblikt op wat er de afgelopen jaren is gerealiseerd op cultureel vlak, met betrekking tot de Reformatie: “Het Calvijnjaar heeft de stad flink op de kaart gezet. De premier en de koningin gaven de herdenkingen nationale allure. Op vele manieren is Calvijn en het calvinisme onder de aandacht gebracht van talloze Nederlanders. Tot aan theaterstukken en een Ka’aba aan toe. In ieder geval trok de Grote Kerk dit jaar tienduizenden extra bezoekers. Het is een onverwachte zegen dat juist vanuit het gemeentebestuur hier welwillend mee omgegaan is.”

Op de website van D66 staat bij de speerpunten: “Er komt een museum van nationale betekenis over de Reformatie in Nederland. Onderzoeken of de Berckepoort hiervoor geschikt te maken is.” En in de verkiezingskrant van de partij staat bij het kopje ‘Wonen in een cultuurstad’: “Dordrecht is een cultuurstad met nog veel potentie. […] Plannen dienen ontwikkeld te worden voor de viering van het 800-jarig bestaan van Dordrecht, mogelijke klassieke concerten in de Nieuwkerk, een museum van nationale betekenis over de Reformatie in Nederland en het herbouwen van de historische kraan Rodermond in de Nieuwe Haven. Kortom, Dordrecht kan nog veel meer bruisen.”

In het verkiezingsprogramma van de PvdA staat bij ‘Cultuuraccenten’: “De PvdA kiest voor een brede en interessante programmering met voor elk wat wils. […] [De PvdA wil] dat culturele activiteiten meer verbonden worden met de historische achtergrond van de stad.” Op de website wordt dat toegelicht: “Cultuur hoort bij de stad, culturele voorzieningen maken onze stad aantrekkelijk. […] We investeren de laatste jaren veel in stenen (museum, Energiehuis, Hofkwartier, DiEP, Kunstkerk e.d.) […] Het gaat de komende jaren om de programmering: wat voor aanbod zet je neer. […] Cultuur […] zorgt dat de stad ook aantrekkelijk is voor organisaties en ondernemingen om zich hier te vestigen, stimuleert toerisme wat geld oplevert. Voor de PvdA is het historisch erfgoed (musea) belangrijk en de podiumkunsten.”

De VVD schrijft in haar programma: “Dordrecht is een stad die bruist van cultuur en evenementen, aantrekkelijk voor brede lagen van onze bevolking. […] Deze […] evenementen hebben een enorme economische spin-off voor de stad.”

Tijdens het lijsttrekkersdebat op donderdag 25 februari in de Wilhelminakerk, bleek dat de VVD bij ‘cultuur’ en ‘evenementen’ wel degelijk denkt aan zaken die met de ontwikkeling van het Hofkwartier te maken hebben, rond de thema’s ‘Vrije Statenvergadering’ en ‘Dordtse Synode’. Datzelfde geldt voor GroenLinks en de Verenigde Senioren Partij: de jaren 1572 en 1618-1619 moeten speerpunten blijven, die ontwikkeld dienen te worden. De locale en derde grootste partij van de stad, Beter voor Dordt, zag veel minder in het ontwikkelen van dit soort cultureel-historische projecten. Dit met het oog op de komende financiële krapte (bezuinigingen). Een thuishaven voor religieus erfgoed hoeft Dordrecht van VVD niet te worden.

• Lees verder